Archief activiteiten – 2024

27 januari: De Karolingische Orpheus

Meer dan een uur zongen en speelden de musici van het ensemble Per-Sonat in een goed gevulde Utrechtse Pieterskerk verschillende vroegmiddeleeuwse muziekstukken. Om hiervan te kunnen genieten was zeker geen voorkennis vereist. Vijftien Firapelers lieten zich op deze koude winteravond meevoeren door ‘de mooiste van alle stemmen’. Regelmatig klonk er muzikale begeleiding of zelfs solowerk van de instrumenten, maar de meeste indruk maakte de prachtige meerstemmige zang. Zoals vanouds sloten wij af met een gezellige nazit in de Rechtbank.

23 februari: De bijzondere periode rond het jaar 1000

Vijfentwintig Firapelers genoten van een bijzondere middag in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. De tentoonstelling ‘Nederland in het midden van de Middeleeuwen’ werd ingeleid door Annemarieke Willemsen, die ons liet zien hoe de eeuwen tussen 900 en 1100 een echte overgangsperiode vormden. De belangrijkste bron waren de vele archeologische vondsten, die we daarna in de tentoonstelling konden bekijken. De bijzondere levensbeschrijvingen van individuele personen (die het museum had gemaakt) ondersteunden het doel van deze fraaie tentoonstelling: aantonen dat het Midden van de Middeleeuwen onterecht vaak is onderbelicht. 

28 maart: De kerkbouw in de Provence in de twaalfde eeuw

Na de ALV gaf kunst- en architectuurhistoricus Gerrit Vermeer de goed gevulde zaal een enthousiaste presentatie – met veel voorbeelden op scherm – over een van zijn favoriete onderzoeksobjecten: de Provençaalse kerkbouw in de twaalfde eeuw.  De lezing sloot aan bij de reis naar de Provence die Firapeel aansluitend in april zal organiseren. Gerrit Vermeer beschreef en toonde ons de vele bijzondere kenmerken van de kerkgebouwen in dit zuidelijke gebied in vergelijking met de kerken in andere delen van Frankrijk. In de Provence vertonen de vele twaalfde-eeuwse kerken tal van combinaties van lombardische, west-romaanse en klassieke elementen, zodat het bekijken ervan een avontuurlijke onderneming is die vele verrassingen oplevert.

6 april: Firapeel bestaat 40 jaar: we vieren een lustrum!

Wat een feest! Verwelkomd met koffie, thee en de middeleeuwse klanken van Datura kwamen ruim vijftig Firapelers bijeen in de Marnixzaal van de Utrechtse Muziekschool aan het Domplein. Deze locatie vormde een fraai decor voor de achtste lustrumviering over het onderwerp ‘Volkscultuur’. Veel sprekers volgden elkaar op in het (middag)programma, met een grote verscheidenheid aan onderwerpen: de negende-eeuwse IJslandse ‘voormoeder’ Aud/Unn, toegelicht door de Belgische Sofie Vanherpen, Janna Coomans (Universiteit Utrecht) presenteerde haar onderzoek over laatmiddeleeuwse dievenbekentenissen in Zutphen en Kampen, gevolgd door Jan van Cappelle die een wervelend verhaal hield over zijn zelfgebouwde muziekinstrumenten, die hij ons natuurlijk ook liet horen. Tijdens de pauze kon het publiek de instrumenten zelf bewonderen, evenals de boekentafel. Hierna bracht Margot Kalse liederen uit de periode 1200–1550 ten gehore met begeleiding van luitist Jeremy Bass. Een hoogtepunt was het beroemde Egidiuslied.

Na dit prachtige concert presenteerde Ottelien Wildeman herinneringen aan Firapeel: ons archief weerspiegelt wat er in vier decennia is gebeurd. Deze herinneringen kwamen echt tot leven toen Ottelien aan Firapelers naar hun persoonlijke highlights vroeg.

Het gehele programma werd in goede banen geleid door dagvoorzitter Pauline van Hoogenhuizen. De lustrummiddag werd afgesloten met een gezellige ‘borrel met hapjes’. Op naar 45 jaar feest in 2029!

21–27 april: Sur le pont d’Avignon

Het was een imposante reis, met vijftien Firapelers per trein naar Frankrijk, naar de beroemde pausenstad en de prachtige Provence. Op het programma van deze meerdaagse reis stond natuurlijk het Palais des Papes (het grootste gotische bouwwerk uit de middeleeuwen) en de plek waar Petrarca zijn muze Laura ontmoettte, maar ook de kastelen van Tarascon en Beaucaire (de bewakers van de grens tussen de Provence en de Languedoc), de sobere abdij van Sénanque, oude middeleeuwse stadjes als Venasque, en veel andere plaatsen. Veel indruk maakt het voormalige kartuizerklooster ‘La Chartreuse Notre-Dame-du-Val-de-Bénédiction’, aan de overzijde van de Rhone, en het bezoek aan Arles waar naast allerlei middeleeuwse gebouwen ook nog Romeinse oudheid (o.a. het amfitheater) te bewonderen viel. Na een gezamenlijke afscheidsmaaltijd in een Marokkaans restaurant kwam deze meer dan geslaagde excursie ten einde.

4–5 oktober: Meroderwald

Deze excursie was een mix van middeleeuwse cultuur en een wandeltocht over de oude Jacobspelgrimsweg in het Duitse Meroderwald, met een overnachting in de Abdij Hotel Rolduc. In Wenau bezochten we het oorspronkelijk 12de-eeuwse premonstratenzer klooster (voor mannen én vrouwen), we wandelden langs Burg Laufenburg over goed begaanbare bospaden naar de restanten van klooster Schwarzenbroich (14e eeuw) en tot slot langs Schloss Merode. Tot slot bezochten we het Töpfereimuseum in Langenwehe (in de middeleeuwen een belangrijk pottenbakkerscentrum). Na een prachtige dag vol cultuur en natuur keerden we terug naar Kerkrade.

2 november: De inventieve middeleeuwen

Ruim 30 geïnteresseerden kwamen naar deze lezing om meer te horen over praktische kennis en kunde van vóór het jaar 1000. Vier van de auteurs van het boek De inventieve middeleeuwen vertelden in dynamische lezingen over hun onderzoek. In tegenstelling tot de kostbare handschriften met miniaturen waren eenvoudige gebruikershandschriften bewaarplaatsen van kennis, waaraan in de loop der tijd ook van alles aan werd toegevoegd.  De teksten geven ons een inkijkje in de denkwereld van toen, met oplossingen voor alledaagse problemen.

De invloed van de maan (deze bepaalt o.a. de houdbaarheid van vlees en hout) kwam aan de orde, als rekenmiddel voor het bepalen van data (Pasen), voor het voorspellen van de toekomst, etc. Een ander onderwerp waren de adviezen van Vetruvius (in een tiende-eeuws handschrift), niet alleen op huishoudelijk gebied, maar ook voor buikpijn en verstopte darmen. Rekenkunde met wiskundige problemen voor het onderwijs. Het was een boeiende en leerzame avond, die werd afgesloten met een nazit in een Italiaans restaurant (met jawel, rode muren!).